Πατερικό ανθολόγιο

O Άγιος Βασίλειος γιά τον Άγιο μάρτυρα Βαρλαάμ
O Άγιος Βασίλειος γιά τον Άγιο μάρτυρα Βαρλαάμ

Ήχησε σήμερα η πολεμική σάλπιγγα του γενναίου μάρτυρα Βαρλαάμ και, καθώς βλέπετε, συγκέντρωσε τους οπλίτες της ευσέβειας. Κηρύχθηκε ο κείμενος (*) αθλητής του Χριστού και ενθουσίασε τους θεατές της Εκκλησίας. Και όπως έλεγε ο Δεσπότης των πιστών: «Εκείνος που πιστεύει σ’ εμένα, και αν πεθάνει, θα ζήσει» (Ιω. 11:25), ο γενναίος Βαρλαάμ έχει πεθάνει και συγκροτεί πανηγύρεις· έλιωσε στον τάφο και συγκαλεί σε συμπόσιο.

Τώρα είναι καιρός να κραυγάσουμε: «Πού είναι ο σοφός; Πού είναι ο γραμματέας; Πού είναι ο συζητητής του κόσμου τούτου;» (Α’ Κορ. 1:20). Άνθρωπος αγράμματος είναι σήμερα ο αήττητος διδάσκαλος της ευσέβειας, τον οποίο ο τύραννος έσερνε σαν εύκολο θήραμα, αλλά διαπίστωσε με τη δοκιμασία ότι ήταν οπλίτης ανίκητος. Αυτόν τον οποίο περιγελούσε, διότι μιλούσε με δυσκολία, τον φοβήθηκε όταν είδε την αγγελική τόλμη του. Διότι η συμπεριφορά του δεν βαρβάριζε όπως το όργανο της γλώσσας, ούτε ο νους του φαινόταν να χωλαίνει μαζί με τις συλλαβές, αλλά ήταν δεύτερος Παύλος και έλεγε μαζί με τον Παύλο: «Μπορεί να είμαι αδύνατος στον προφορικό λόγο, όχι όμως και στη γνώση» (Β’ Κορ. 11:6).

Οι δήμιοι απέκαμαν να τον μαστιγώνουν, αλλά ο μάρτυρας φαινόταν πιο ακμαίος. Τα χέρια των βασανιστών με τις μεταλλικές ξύστρες παρέλυαν, αλλά το φρόνημα αυτού που βασανιζόταν δεν λύγιζε. Τα χτυπήματα τσάκισαν τις αρθρώσεις, αλλά η δύναμη της πίστεως πραγματικά γινόταν όλο και πιο στερεή. Τα πλευρά του από το ξύσιμο είχαν καταφαγωθεί, αλλά η φιλοσοφία τού φρονήματος ανθούσε. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματος είχε νεκρωθεί, αλλά αυτός ήταν ακμαίος σαν να μην είχε ακόμη αρχίσει τους αγώνες.

Διότι, όταν ο έρωτας της ευσέβειας κυριεύσει την ψυχή, αυτή περιφρονεί κάθε είδος πολέμου, και όλοι αυτοί που την βασανίζουν εξαιτίας αυτού το οποίο ποθεί, μάλλον την ευχαριστούν παρά την πληγώνουν. Τον λόγο μου τον επιβεβαιώνει ο πόθος των αποστόλων που έκανε σ’ αυτούς ευχάριστα τα χτυπήματα από τους Ιουδαίους: «έφυγαν», λέει, «από το συνέδριο χαρούμενοι, διότι αξιώθηκαν να κακοποιηθούν για χάρη τού Χριστού» (Πράξ. 5:41).

Τέτοιος είναι και ο στρατιώτης –ο Βαρλαάμ– που σήμερα υμνείται από εμάς. Θεωρούσε ευφροσύνη τους βασανισμούς. Όταν τον μαστίγωναν νόμιζε ότι τον χτυπούν με τριαντάφυλλα. Τα πλήγματα της ασέβειας τα απέφευγε σαν βέλη. Σαν σκιά καπνού λογάριαζε την οργή τού δικαστή. Περιγελούσε τα εξαγριωμένα τάγματα των λογχοφόρων. Χόρευε στους κινδύνους σαν να ήταν στεφάνια. Ευφραινόταν για τις πληγές σαν να ήταν τιμές. Σκιρτούσε από χαρά για τις σκληρότερες τιμωρίες σαν να ήταν λαμπρότερα βραβεία. Καταφρονούσε τα ξίφη που έβγαιναν από τις θήκες. Τα χέρια των βασανιστών τού φαίνονταν σαν να ήταν μαλακότερα από το κερί. Αποδεχόταν το τιμωρητικό ξύλο (ξύλινο κλοιό) σαν πρόξενο σωτηρίας. Ευχαριστιόταν με το κλείσιμο στη φυλακή σαν να ήταν σε λιβάδια. Απολάμβανε τα ποικίλα βασανιστήρια σαν να ήταν ποικιλίες από άνθη. Είχε δεξί χέρι ισχυρότερο από τη φωτιά.

Αυτό μάλιστα ήταν το τελευταίο που μηχανεύτηκαν εναντίον του αυτοί που τον πολεμούσαν. Άναψαν δηλαδή φωτιά στον βωμό για την προσφορά σπονδής στους δαίμονες, οδήγησαν μπροστά του τον μάρτυρα και τον διέταξαν να απλώσει το δεξί χέρι με την παλάμη προς τα άνω. Έπειτα χρησιμοποίησαν το χέρι σαν χάλκινο θυσιαστήριο με το να βάλουν σ’ αυτό με κακουργία αναμμένο λιβάνι, διότι έλπιζαν ότι θα νικηθεί το χέρι από τη δύναμη της φωτιάς και αναγκαστικά θα αφήσει γρήγορα το λιβάνι να πέσει στον βωμό.

Ω το πανούργο τέχνασμα των ασεβών! Επειδή με μύρια τραύματα –είπαν– δεν κάμψαμε το φρόνημα του μαχητικού παλαιστή, ας κάμψουμε τουλάχιστο το χέρι του με φωτιά. Επειδή με ποικίλα μέσα δεν κλονίσαμε την ψυχή του, ας σαλεύσουμε λοιπόν το δεξί του χέρι βάζοντάς το στη φωτιά.

Αλλά οι ταλαίπωροι δεν πέτυχαν ούτε αυτή την ελπίδα. Διότι η φλόγα έτρωγε το χέρι, αλλά το χέρι επέμενε να βαστάει σαν στάχτη τη φλόγα. Δεν έστρεψε, όπως οι φυγάδες, τα νώτα στη φωτιά που το πολεμούσε, αλλά στεκόταν ανυποχώρητο αριστεύοντας εναντίον της φλόγας και έκανε τον μάρτυρα να λέει τα λόγια του προφήτη Δαβίδ: «Ευλογημένος να είναι ο Κύριος, ο Θεός μου, ο οποίος γυμνάζει τα χέρια μου για τη μάχη και τα δάχτυλά μου για τον πόλεμο» (Ψαλμ. 143:1).

Η φωτιά δηλαδή αγκάλιαζε το χέρι, και ήταν η φωτιά που νικιόταν. Πάλη γινόταν μεταξύ της φωτιάς και του χεριού του μάρτυρα, αλλά ήταν το χέρι που παραδόξως νικούσε στο πάλαισμα, καθώς η φλόγα έπεφτε μέσα από το χέρι, ενώ το χέρι ήταν ακόμη απλωμένο για την πάλη.

Ω χέρι δυνατότερο από τη φωτιά! Ω χέρι που δεν ήταν μαθημένο να λυγίζει από τη φωτιά! Ω φωτιά που έμαθε να νικιέται από το χέρι! Το σίδερο υποχωρεί στη βία της φωτιάς και μαλακώνει. Ο χαλκός παραδίνεται στη δύναμη της φωτιάς, από την οποία νικιούνται και οι σκληρές πέτρες. Αλλά η δύναμη της φωτιάς, που όλα τα καταβάλλει, δεν λύγισε με το κάψιμο το απλωμένο χέρι του μάρτυρα.

Για το γεγονός αυτό εύλογα ο μάρτυρας θα μπορούσε να πει προς τον Δεσπότη: «Με κράτησες από το δεξί μου χέρι και με τη συμβουλή σου με οδήγησες και με δόξα με παρέλαβες» (Ψαλμ. 72:23-24).

Πώς να σε αποκαλέσω, ώ γενναίε στρατιώτη του Χριστού; Να σε ονομάσω ανδριάντα; Θα μειώσω πολύ την καρτερικότητά σου. Διότι τον ανδριάντα, όταν τον δεχτεί η φωτιά, τον μαλακώνει, το δεξί σου όμως χέρι δεν κατάφερε ούτε να το κάνει να κουνηθεί.

Αν σε ονομάσω σιδερένιο, και αυτή την παρομοίωση τη βρίσκω κατώτερη από την ανδρεία σου. Διότι μόνο εσύ κατόρθωσες να κάνεις τη φλόγα ανήμπορη να νικήσει το χέρι. Μόνο εσύ έκανες το χέρι σου θυσιαστήριο. Μόνο εσύ ράπισες τα πρόσωπα των δαιμόνων με φλεγόμενο χέρι. Και τότε με το απανθρακωμένο χέρι σου έκαψες τα κεφάλια τους, ενώ τώρα μ’ αυτό το χέρι που έγινε στάχτη καταπατάς και αποτυφλώνεις τις στρατιές τους.

Στον δε αγωνοθέτη των παλαισμάτων, τον Χριστό, ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων.

 

(*) Ο άγιος Βασίλειος ομιλεί στον ναό που στέγαζε τον τάφο του αγίου Βαρλαάμ.

 

Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Ομιλία ΙΖ’, Εις Βαρλαάμ μάρτυρα. PG 31, 484Β-488.

Μετάφραση για την Κ.Ο.

 

 

 

 

 

 

 

 

O Άγιος Βασίλειος γιά τον Άγιο μάρτυρα Βαρλαάμ

 

Ορθόδοξη πίστη και ζωή στο email σας. Λάβετε πρώτοι όλες τις τελευταίες αναρτήσεις της Κοινωνίας Ορθοδοξίας:
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter! Θα λάβετε email επιβεβαίωσης σε λίγα λεπτά. Παρακαλούμε, ακολουθήστε τον σύνδεσμο μέσα του για να επιβεβαιώσετε την εγγραφή. Εάν το email δεν εμφανιστεί στο γραμματοκιβώτιό σας, παρακαλούμε ελέγξτε τον φάκελο του spam.
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter!
Λυπούμαστε, υπήρξε ένα σφάλμα. Παρακαλούμε, ελέγξτε το email σας.