Ο όσιος Ευθύμιος γεννήθηκε στο Σουζντάλ και έλαβε θρησκευτική μόρφωση όπως συνηθιζόταν την εποχή εκείνη. Όμως η αγάπη του για την προσευχή και την ησυχία και η εγκράτειά του τον διέκριναν από τους συνομηλίκους του. Στην εκκλησία στεκόταν πάντοτε σε μια σκοτεινή γωνιά, ώστε κανείς να μην τον βλέπει και να μην τον εμποδίζει να προσεύχεται και να παρακολουθεί τις Ακολουθίες με κατάνυξη.
Έχοντας ακούσει στην εκκλησία την ευαγγελική ρήση: «Ος γαρ αν θέλη την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει αυτήν· ος δ’ αν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού και του ευαγγελίου, ούτος σώσει αυτήν» (Μαρκ. 8:35) και έχοντας διαβάσει Βίους αγίων που εγκατέλειψαν τα πάντα ώστε να ακολουθήσουν το θέλημα του Θεού, προσευχήθηκε στον Κύριο να του στείλει έναν Γέροντα για να τον καθοδηγήσει στην στενή οδό την άγουσα στην αιώνια ζωή.
Η προσευχή του εισακούσθηκε και ο Ευθύμιος γνώρισε έναν ερημίτη, τον μοναχό Διονύσιο [26 Ιουν.], ο οποίος είχε ιδρύσει μονή όχι πολύ μακριά από το Νίζνι-Νόβγκοροντ. Ο νεαρός εκάρη μοναχός και αφειδώς ανάλωνε τις δυνάμεις του ώστε με ένθεο ζήλο να επιτελεί τα διακονήματα που του ανέθεταν χωρίς ποτέ να περισπάται από την αδιάλειπτο προσευχή.
Θέλοντας να πολλαπλασιάσει τους ασκητικούς του αγώνες, ζήτησε ευλογία από τον ηγούμενο να λαμβάνει τροφή μόνο κάθε δύο ή τρεις ημέρες. Για να τον κρατήσει όμως στην ταπεινοφροσύνη, ο Διονύσιος του έβαλε κανόνα να συντρώγει με τους αδελφούς στην τράπεζα χωρίς όμως να χορταίνει.
Ο Ευθύμιος υπάκουσε χωρίς να φέρει αντιρρήσεις ή να δυσανασχετήσει. Έτρωγε μόνο όσο ήταν αναγκαίο για να συντηρηθεί, έπινε λίγο μόνο νερό όταν έφθανε σε μεγάλη δίψα, και με αυτόν τον τρόπο πρόκοπτε στην άσκηση, χωρίς να τον αντιληφθούν οι αδελφοί.
Επί σειρά ετών ο Ευθύμιος διήγε την θεάρεστη αυτή βιοτή. Όταν ο ηγεμόνας Μπόρις του Σουζντάλ αποφάσισε να ιδρύσει μονή, απευθύνθηκε στον Διονύσιο ζητώντας να του υποδείξει έναν μοναχό κατάλληλο για το αξίωμα του ηγουμένου. Επελέγη ο Ευθύμιος, ο οποίος με δάκρυα στα μάτια αποχαιρέτησε τον Γέροντά του και αναχώρησε για να ιδρύσει την Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, όπου επέβαλε αυστηρή τάξη και ευλάβεια συνδυασμένη με χειρωνακτική εργασία.
Την εποχή εκείνη των ταταρικών επιδρομών και του αδελφοκτόνου σπαραγμού μεταξύ των Ρώσων ηγεμόνων, η ηγεμονία του Σουζντάλ ήταν αντίπαλος της Μόσχας. Τα γεγονότα αυτά γέμιζαν θλίψη τον όσιο, ο οποίος, πιστός στην μοναχική κλήση, απέφευγε να αναμιχθεί σε εγκόσμιες υποθέσεις. Επισκεπτόταν μερικές φορές τον φίλο του άγιο Σέργιο του Ραντονέζ [25 Σεπτ.] και συνομιλούσαν για την αιώνια ζωή και τα μέσα με τα οποία κατακτάται.
Πτωχοί, δεινοπαθούντες, χήρες και ορφανά, έβρισκαν πάντα ανοιχτές τις πύλες της μονής και τον όσιο πρόθυμο να τους παρηγορήσει με αγάπη, να τους ενθαρρύνει και να τους δώσει ελπίδα με τους λόγους και την προσευχή. Όταν τον ρωτούσαν ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή, απαντούσε: «Η κρυφίως επιτελουμένη».
Αισθανόμενος την ώρα της εκδημίας του να πλησιάζει, ο όσιος Ευθύμιος αποχαιρέτησε τους αδελφούς και προφήτευσε ότι η μονή θα γνώριζε μεγάλη άνθηση αν οι μοναχοί διεφύλατταν την αγάπη. Όταν εκοιμήθη εν Χριστώ, την 1η Απριλίου 1404, σε ηλικία ογδόντα οκτώ ετών, το κελλί του γέμισε άρρητη θεία ευωδία.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος όγδοος, Απρίλιος, σελ. 16. Ίνδικτος, Αθήναι 2007.
Ο όσιος Ευθύμιος του Σουζντάλ
