Μεταξύ των υπαρχόντων ιερέων υπάρχουν ακόμη πολλοί ενάρετοι και αγαθοί, στις πόλεις και στα χωριά. Είναι τύποι λαϊκοί, ωφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ας μην εκφωνούν λόγους. Ξέρουν αυτοί άλλον τρόπο πώς να διδάσκουν το ποίμνιο.
Γνωρίζω έναν ιερέα στην Αθήνα. Είναι ο ταπεινότερος των ιερέων και ο απλοϊκότερος των ανθρώπων. Για κάθε ιεροπραξία αν του δώσεις μία δραχμή ή πενήντα λεπτά ή μία δεκάρα, τα παίρνει. Αν δεν του δώσεις τίποτε, δεν ζητά. Για τρεις δραχμές τελεί ολόκληρη ολονύκτια Ακολουθία. Απόδειπνο, Εσπερινό, Όρθρο, Ώρες, Λειτουργία. Συνολικά διαρκεί εννέα ώρες. Αν του δώσεις μόνο δύο δραχμές, δεν παραπονείται.
Κάθε ψυχοχάρτι με τα ονόματα των τεθνεώτων προς μνημόνευση, αφού μια φορά του το δώσεις, το κρατά για πάντοτε. Επί δύο, τρία, τέσσερα, πέντε έτη εξακολουθεί να μνημονεύει τα ονόματα. Σε κάθε προσκομιδή μνημονεύει δύο ή τρεις χιλιάδες ονόματα. Δεν βαρύνεται ποτέ. Η προσκομιδή σ’ αυτόν διαρκεί δύο ώρες. Η Λειτουργία άλλες δύο. Στην απόλυση της Λειτουργίας, όσα κομμάτια έχει εντός του ιερού, από πρόσφορα ή αρτοκλασία, τα μοιράζει όλα σε όσους τύχουν. Δεν κρατεί σχεδόν τίποτε.
Μια φορά έτυχε να χρωστά μικρό χρηματικό ποσό, και ήθελε να το πληρώσει, είχε δέκα ή δεκαπέντε δραχμές, όλα σε κέρματα, επί δύο ώρες μετρούσε, μετρούσε και δεν μπορούσε να τα βρει πόσα ήταν. Τέλος ενας άλλος χριστιανός έλαβε τον κόπο και του τα μέτρησε.
Είναι λίγο βραδύγλωσσος και περισσότερο αγράμματος. Στις ευχές, τις περισσότερες λέξεις τις λέει σωστές, στο Ευαγγέλιο τις περισσότερες εσφαλμένες. Θα πείτε, γιατί αυτή η αντίθεση; Αλλά τις ευχές τις ίδιες απαγγέλλει κάθε μέρα, ενώ την δείνα περικοπή του Ευαγγελίου θα την αναγνώσει μια ή δυο ή, το πολύ, τρεις φορές το έτος, εξαιρέσει ορισμένων περικοπών που επανέρχονται συχνά, αλλά ακανόνιστα, όπως στους Αγιασμούς και τις Παρακλήσεις.
Τα λάθη, όσα κάμνει στην ανάγνωση, είναι πολλές φορές κωμικά. Και όμως απ’ όλους τους ακροατές του, απ’ όλο το εκκλησίασμα, κανείς μας δεν γελά. Γιατί; Τον συνηθίσαμε και μας αρέσει. Είναι αξιαγάπητος. Είναι απλοϊκός και ενάρετος. Είναι άξιος του πρώτου των Μακαρισμών του Σωτήρος.
Από το άρθρο “Ιερείς των πόλεων και ιερείς των χωρίων” (1896). Αλ. Παπαδιαμάντης, ΑΠΑΝΤΑ, Τόμος Πέμπτος, Εκδ. Δόμος, σελ. 195-7.
Γλωσσική προσαρμογή για την Κ.Ο.
Ο Παπαδιαμάντης για τον άγιο Νικόλαο Πλανά