Λκ 19:1-10

Μία από τις πιο σημαντικές και απαραίτητες πράξεις για τους πιστούς της Εκκλησίας είναι η μετάνοια. Αυτή είναι η πύλη για την σωτηρία μας. Κανείς δεν μπορεί να σωθή χωρίς μετάνοια. Στην πραγματικότητα η μετάνοια είναι ένα βαθύτατο και πολύπλευρο μυστήριο, που αδυνατούμε μόνοι μας να το ερευνήσουμε. Η αγία μας Εκκλησία είναι η μόνη που μας βοηθεί ουσιαστικά να την γνωρίσουμε και να την βιώσουμε. Με την ιστορία του Ζακχαίου, που ακούσαμε σήμερα, φωτίζει διάφορες πτυχές του μυστηρίου της μετανοίας. Και μία από αυτές είναι η πτυχή του προσανατολισμού των επιθυμιών του ανθρώπου, τον οποίο εμείς ελάχιστα προσέχουμε.

Όταν ο ευαγγελιστής λέγει ότι ο Ζακχαίος «εζήτει ιδείν τον Ιησούν», ξεσκεπάζει μπροστά μας τον εσωτερικό κόσμο του τελώνη και μας αποκαλύπτει μία πολύ βαθιά του επιθυμία· να ιδή, να συναντήση, να γνωρίση τον Ιησού και να βρεθή κοντά του. Αυτή είναι η επιθυμία που κυριαρχεί σ’ ολόκληρη την ύπαρξή του. Αυτή καθορίζει τη στάση του και κατευθύνει τις ενέργειές του. Αυτή τον ταπεινώνει και τον ανεβάζει επάνω στη συκομουριά. Αυτή τον ωθεί να δεχθή με απερίγραπτη χαρά στο σπίτι του τον Ιησού.

Ο μικρόσωμος τελώνης είχε πάντα επιθυμίες. Κι αυτές ήταν εκείνες που τον οδήγησαν να αποκτήση παράνομα πλούτη και αξιώματα, να έχη υλικές απολαύσεις. Ο Ζακχαίος μεγάλωσε με πολλές επιθυμίες. Επιθυμίες σφοδρές, γεμάτες δύναμη και ενέργεια Αυτές τις φύτευσε μέσα του ο ίδιος ο Θεός, για να μπορή να ζήση και να στραφή ελεύθερα προς Εκείνον, την πηγή όλων των αγαθών. Παρασυρμένος όμως από τον κοσμικό περίγυρο και από τη δική του αμέλεια, άφησε τις επιθυμίες αυτές να αποπροσανατολισθούν από τον τελικό στόχο της υπάρξεως του ανθρώπου, που είναι η θέωση, η ένωση με τον Θεό. Πήραν το δρόμο της διαστροφής. Στράφηκαν με πάθος προς τα υλικά πράγματα και τις υλικές απολαύσεις, στα οποία και τον υποδούλωσαν.

Ήρθε όμως κάποια ώρα που ο αμαρτωλός τελώνης ξύπνησε. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες από τον βίο του, αλλά είναι σίγουρο ότι κάποια ισχυρά ερεθίσματα συνέβαλαν αποτελεσματικά στην αφύπνισή του. Κι ανάμεσα σ’ αυτά θα ήταν οπωσδήποτε η παρουσία του Χριστού στην πόλη του, του θαυμαστού αυτού Ραββί, που δίδασκε «ως εξουσίαν έχων» και επιτελούσε σημεία. Όλα αυτά τον προβλημάτισαν. Και τότε η αγαθή του προαίρεση άρχισε να αλλάζη την κατεύθυνση των επιθυμιών του.

Εάν λίγο ενωρίτερα ασχολούνταν μαζί του ο ευαγγελιστής και τον περιέγραφε, θα σημείωνε για τον τελώνη Ζακχαίο: «εζήτει ιδείν τους τραπεζίτας… εζήτει ιδείν τον ηγεμόνα…». Τώρα η κύρια επιθυμία του εγκαταλείπει τα κτίσματα και επανέρχεται στον Κτίστη. Τώρα «εζήτει ιδείν τον Ιησούν». Δεν ενδιαφέρεται πλέον για τα χρήματα. Ούτε για τη δόξα. Ούτε για το κύρος και την αξιοπρέπειά του. Διαφορετικά δεν θα έχανε τον χρόνο του, ούτε θα ξέπεφτε τόσο πολύ, ώστε να συμφύρεται με τον όχλο και να ανεβαίνη ως ένα από τα παιδιά επάνω στη συκομουριά, για να δη τον φτωχό Ναζωραίο. Τώρα όμως, μπροστά στην επιθυμία του να ιδή τον Ιησού, περιφρονεί εντελώς τη γνώμη του κόσμου. Το μυστήριο της μετανοίας ήδη άρχισε να συντελήται μέσα του.

Από δω και στο εξής, αφού οι επιθυμίες του βρήκαν την σωστή τους κατεύθυνση, συνεχώς ενισχύονται από τη θεία χάρη. Ο πόθος του για τον Ιησού Χριστό αυξάνει και μετατρέπεται σε έργο. Όσο αισθάνεται κοντά του το Χριστό τόσο νιώθει την ανάγκη να τελειοποιήση τη μετάνοιά του. Θέλει να ταυτίση όλες του τις επιθυμίες με το θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό έμπρακτα επανορθώνει τις αδικίες του και ξεχυλίζει από αγάπη προς τους συνανθρώπους του. «Ιδού τα ημίση των υπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοις πτωχοίς και ει τινός τι εσυκοφάντησα αποδίδωμι τετραπλούν» (Λκ 19:8).

Εάν λοιπόν η αμαρτία μας έχη άμεση σχέση με τον αποπροσανατολισμό και την διαστρέβλωση των επιθυμιών μας, τότε και η μετάνοια δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από την επαναφορά των επιθυμιών μας στην αρχική τους κατεύθυνση. Μετανοώ σημαίνει ότι προσανατολίζω πάλι την βαθύτερη επιθυμία μου προς τον Θεό. Αλλάζω την κατεύθυνσή της από τα φθαρτά και εφήμερα προς τον Πλάστη και Δημιουργό.

Η ιστορία της Εκκλησίας μας και τα Συναξάρια της έχουν πάμπολλα παραδείγματα αγίων, που έφθασαν στην αγιότητα ύστερα από συγκλονιστική μετάνοια για την προηγούμενη αμαρτωλή τους ζωή και αφού άλλαξαν προσανατολισμό στις επιθυμίες τους. Ενδεικτικά μόνον αναφέρω ένα σύγχρονο παράδειγμα.

Σε φυλακές υψίστης ασφαλείας στην Αμερική, ανάμεσα στους άλλους φυλακισμένους, βρίσκεται και ένας χαρισματούχος ζωγράφος, ο οποίος είναι καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη ως μεγάλος εγκληματίας. Οι υπεύθυνοι της φυλακής, για να αποκλείσουν κάθε ενδεχόμενο δραπέτευσης ή αυτοκτονίας, δεν του επέτρεπαν να έχη ούτε εργαλεία, ούτε χρώματα για ζωγραφική. Εκείνος όμως έκοψε τρίχες από τα μαλλιά του για να κάνη ένα ζωγραφικό πινέλο, και στέγνωσε φαγητά, για να κάνη χρώματα.

Όταν κάποτε ο διευθυντής των φυλακών είδε ένα έργο του εντυπωσιάστηκε και επέτρεψε να του φέρουν μερικά βιβλία με εικόνες. Ανάμεσα στα άλλα ήταν και ένα που περιείχε Ορθόδοξες εικόνες. Αυτές προσήλκυσαν ιδιαίτερα την προσοχή του εγκληματία ζωγράφου και ζήτησε να μάθη περισσότερα για την Ορθοδοξία. Τον επισκέφθηκε τότε ένας Ορθόδοξος ιερέας της περιοχής.

Από τότε ξεκίνησε η πορεία της μετανοίας του. Διάβασε Ορθόδοξα πατερικά βιβλία. Κατηχήθηκε. Βαπτίσθηκε. Μετά από καιρό ζήτησε να γίνη μοναχός. Έγινε η κουρά του μέσα στη φυλακή. Δεν αρκέσθηκε στον εαυτό του, αλλά έκανε ιεραποστολή και σε άλλους συγκρατούμενους. Επέτυχε να βαπτισθούν και άλλοι 3-4. Έστειλε γράμμα στο Άγιο Όρος και ζήτησε πνευματική βοήθεια.

Μέσα σε αμερικάνικες φυλακές υψίστης ασφαλείας σήμερα λειτουργεί στην πραγματικότητα ένα Ορθόδοξο μοναστήρι. Ο πρώην εγκληματίας με τις ισχυρότατες άνομες επιθυμίες, τώρα ως Ορθόδοξος μοναχός ζη με επιθυμίες της ίδιας ισχύος, αλλά με εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Είναι στραμμένες στο Πρόσωπο του Χριστού και στη σωτηρία του κόσμου.

Ο Ζακχαίος, μαζί με αμέτρητους άλλους πρώην αμαρτωλούς και ύστερα μετανοημένους, αποτελεί για όλους μας ένα φωτεινό παράδειγμα. Μας δείχνει τον δρόμο της αληθινής μετάνοιας, που αρχίζει με τον σωστό προσανατολισμό των επιθυμιών μας προς το Θεανδρικό Πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του αληθινού Θεού και Σωτήρα μας. Αμήν.

Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Μύρου

Η μετάνοια ως αλλαγή προσανατολισμού – Kυριακή του Ζακχαίου