Ο όσιος Νήφων γεννήθηκε το 1315 στο χωριό Λουκώβη, στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Σε ηλικία δέκα ετών τον εμπιστεύθηκαν στον εκ μητρός θείο του που ήταν μοναχός και εκκλησιάρχης στην Μονή Μεσοποτάμου (*). Εκάρη μοναχός και έγινε αναγνώστης, κατόπιν δε χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, πριν την κανονική ηλικία του, λόγω των αρετών του. Φλεγόμενος όμως από την αγάπη του Θεού και την επιθυμία της ησυχαστικής πολιτείας, σύχναζε σε έναν ερημίτη που είχε εγκαταβιώσει στο όρος Σινά προτού έλθει να εγκατασταθεί στην Μονή του όρους Γερομερίου (στην Ήπειρο). Αυτός τον εισήγαγε στους κανόνες του ερημητικού βίου, της φυλακής της καρδιάς και της νοεράς προσευχής, και ο Νήφων έκανε τέτοιες προόδους στην άσκηση ώστε απέκτησε την συνήθεια να απαγγέλλει όλο το Ψαλτήριο στηριζόμενος στο ένα πόδι για να μένει απερίσπαστος.
Η φήμη των ησυχαστών του Αγίου Όρους τον έκανε να αποφασίσει να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Μετέβη κοντά σε έναν ερημίτη, τον Θεόγνωστο, ο οποίος ζούσε στα περίχωρα της Μεγίστης Λαύρας, εκεί που ο άγιος Πέτρος είχε φυτέψει τους σπόρους του ασκητικού βίου [12 Ιουν.]. Μόνο μετά από τρία χρόνια ο Θεόγνωστος ανακάλυψε ότι ο μαθητής του ήταν ιερέας και θαυμάζοντας τις αρετές του ήθελε να τον τιμήσει σύμφωνα με τον βαθμό του. Αλλά ο όσιος Νήφων αρνήθηκε τέτοιου είδους αναγνώριση και τον εγκατέλειψε για να μεταβεί στο κάθισμα του Αγίου Βασιλείου, στο νότιο ακρωτήριο του Άθω, όπου εγκαταβίωσε δεκατέσσερα χρόνια, τρώγοντας μόνο μία φορά την εβδομάδα λίγο ξερό ψωμί.
Μία τρομερή επιδημία όμως ενέσκηψε στην αδελφότητα της Μεγίστης Λαύρας και καθώς είχε προσβάλει όλους σχεδόν τους ιερείς, ο ηγούμενος ανακάλεσε τον Νήφωνα στην μονή και του ανέθεσε ως διακόνημα να τελεί την θεία Λειτουργία στα ερημητήρια και εξαρτήματα του νοτίου Άθω. Πέρασε τρία χρόνια στο διακόνημα αυτό, αλλά καθώς πάλι τον κυρίευσε η επιθυμία της ησυχίας, εγκαταστάθηκε στον τόπο της αρχαίας Μονής των Βουλευτηρίων (**).
Ο βίος που διήγε εκεί, άξιος ασωμάτου δυνάμεως, δίχως στέγη και με μοναδική τροφή τα άγρια χόρτα, γέννησε τον φθόνο ορισμένων μοναχών, οι οποίοι τον κατηγόρησαν στον ηγούμενο της Λαύρας ότι είχε γίνει παίγνιο της πλάνης. Υποχρεωμένος να εγκαταλείψει την άσκησή του για να γίνει εφημέριος του ναού του Σωτήρος, ο όσιος Νήφων προσείλκυσε πολλούς μοναχούς που προσέρχονταν να του ζητήσουν να ζήσουν υπό την καθοδήγησή του. Θέλοντας να αποφύγει την φήμη αυτή, βρήκε καταφύγιο κοντά στον άγιο Μάξιμο τον Καυσοκαλύβη [13 Ιαν.] και παρέμεινε μαζί του αρκετά χρόνια, μιμούμενος τα κατορθώματά του και κρατώντας στην μνήμη του όλες τις χάρες που του δώριζε ο Θεός, έτσι που στάθηκε δυνατό να συγγράψει την βιογραφία του.
Όταν πλησίαζε το τέλος του, ο Μάξιμος του παραχώρησε το κελλί του για να κτίσει αυτός ένα άλλο πιο μακριά. Ο Νήφων όμως το εγκατέλειψε σύντομα για να εγκατασταθεί σε σπήλαιο πάνω σε απόκρημνο βράχο, αντίκρυ στην νησίδα του αγίου Χριστοφόρου. Εκεί παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του και δέχθηκε δύο μαθητές: τον Μάρκο τον Ιλλυριό και τον αδελφό του Γαβριήλ. Έθετε τα χαρίσματα της προφητείας και της διορατικότητος που διέθετε στην υπηρεσία των μοναχών που έρχονταν να ζητήσουν συμβουλές, επιτελώντας και αρκετές ιάσεις.
Μετά την ήττα και τον θάνατο του Σέρβου δεσπότου Ιωάννη Ούγγλεση (1371), καθώς οι Τούρκοι απειλούσαν το Άγιον Όρος, ο ηγούμενος της Μεγίστης Λαύρας ήλθε να ζητήσει τις προσευχές του οσίου. Λίγες ημέρες αργότερα, τρία πολεμικά βενετσιάνικα πλοία απώθησαν τους Τούρκους και άφησαν στην Λαύρα μέρος της λείας τους.
Λάμποντας έτσι σαν αστέρας πάνω στο Όρος, ο όσιος Νήφων εκοιμήθη εν Κυρίω το 1411, σε ηλικία ενενήντα έξι ετών.
(*) Νοτίως της Ντελβίνας, στην σημερινή νότια Αλβανία.
(**) Κοντά στην ακτή, κάτω από την σημερινή Σκήτη της Αγίας Άννης.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος δέκατος, Ιούνιος. Ίνδικτος, Αθήναι 2008, σελ. 173.
