Κατά την βασιλεία του Κόμμοδου, φρενοβλαβούς γιου του Μάρκου Αυρηλίου (180), ο Σπεράτος και οι συν αυτώ (1), χριστιανοί από την Σκίλλη, μικρή πόλη της ανθυπατικής Αφρικής (2), συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο δικαστήριο του ανθυπάτου Σατουρνίνου στην Καρθαγένη.
Αυτός τους υποσχέθηκε την επιείκεια του αυτοκράτορα αν αρνούνταν την πίστη τους. Ο Σπεράτος απάντησε εξ ονόματος όλων: «Δεν πράξαμε ποτέ κάτι κακό, ούτε συμπράξαμε σε αδικία. Κανέναν δεν καταραστήκαμε· και όταν μας κακομεταχειρίζονταν εμείς συγχωρούσαμε. Με τον τρόπο αυτό τιμούμε τον αυτοκράτορά μας».
Ο δικαστής τον πίεσε να ορκιστεί στον Δαίμονα του ηγεμόνα. «Εγώ προσωπικά», συνέχισε ο Σπεράτος, «δεν αναγνωρίζω την βασιλεία του κόσμου τούτου. Προτιμώ να υπηρετώ τον Θεό αυτόν που κανείς δεν είδε και δεν μπορεί να δει με μάτια θνητά…»
Ο Σατουρνίνος στράφηκε τότε προς τους άλλους κρατουμένους για να τους προτρέψει να εγκαταλείψουν την πίστη. Ο Κιττίνος του αποκρίθηκε: «Εμείς δεν φοβόμαστε κανέναν εκτός από τον Κύριο και Θεό μας τον εν τοις ουρανοίς!» Και ο ένας μετά τον άλλο βεβαίωσαν ότι ήσαν και επιθυμούσαν να παραμείνουν χριστιανοί.
Τους έδωσαν καιρό να το σκεφτούν. Όλοι τους όμως αρνήθηκαν, ακολουθώντας τον Σπεράτο που είχε απαντήσει με φωνή δυνατή και γεμάτη σιγουριά: «Είμαι χριστιανός!»
Ο ανθύπατος τότε απήγγειλε την καταδικαστική απόφαση: «Οι Σπεράτος, Νάρτζαλος, Κιττίνος, Δονάτη, Βέστια, Σεκούνδα και οι λοιποί ομολόγησαν ότι ζούσαν σύμφωνα με την χριστιανική πίστη. Δεδομένου ότι τους εδόθη η ευκαιρία να ασπασθούν την ρωμαϊκή θρησκεία και αυτοί αρνήθηκαν επιμόνως, τους καταδικάζουμε στον δια του ξίφους θάνατο».
Ο Σπεράτος αναφώνησε: «Ευχαριστούμε τον Θεό!» Και ο Νάρτζαλος προσέθεσε: «Σήμερα μάρτυρες, και ιδού στους ουρανούς. Ευχαριστούμε τον Θεό!»
Όλοι οδηγήθηκαν στο μαρτύριο επαναλαμβάνοντας την ευχή ευχαριστίας και αποκεφαλίσθηκαν την 17η Ιουλίου για να βασιλεύσουν με τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιον Πνεύμα εις τους αιώνες των αιώνων.
Πάνω στον τάφο τους ανηγέρθη αργότερα βασιλική και η τιμή τους διαδόθηκε από την Αφρική στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Κατά την βασιλεία του Καρλομάγνου τα σκηνώματά τους μεταφέρθηκαν από την Καρχηδόνα στην Λυόν της Γαλλίας.
(1) Μαζί με τον άγιο Σπεράτο μαρτύρησαν οι: Νάρτζαλος, Κιττίνος, Βητόριος, Φήλιξ, Ακυλίνος, Λαιτάντιος, Ιανουαρία, Γενερώσα, Βέστια, Δονάτη, Σεκούνδα. Οι Πράξεις του μαρτυρίου τους είναι ένα από τα αρχαιότερα κείμενα της λατινικής χριστιανικής γραμματείας. Είναι γνωστοί με το όνομα Σκιλλιτανοί Μάρτυρες.
(2) Είναι γνωστό ότι ο Χριστιανισμός γνώρισε γρήγορη και μεγάλη ανάπτυξη στην ρωμαϊκή Βόρεια Αφρική, σε σημείο ώστε πριν την εισβολή των Βανδάλων (436) να αριθμεί 600 επισκοπές.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος ενδέκατος, Ιούλιος. Ίνδικτος, Αθήναι 2008.
