Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος στο κεφάλαιο «Περί προσευχής» λέγει ότι κάποιος διδάχθηκε την προσευχή από Άγγελο. «Την διδάχθηκε», λέγει. Και ίσως να ήταν και ο ίδιος, δεν ξέρω, γιατί οι άγιοι Πατέρες, όταν θέλουν να μιλήσουν για κάτι που οι ίδιοι έχουν ζήσει, από μεγάλη ταπείνωση φυσικά δεν λένε ότι «το έζησα εγώ ή είδα Άγγελο», αλλά λένε ότι κάποιος αδελφός διδάχθηκε. Όταν προσευχόμαστε, λέει ο Άγιος, (αφού το είπε ο Άγγελος έτσι είναι) πρώτα πρέπει να ευχαριστούμε τον Θεό, να Τον ευχαριστούμε για τις ευεργεσίες, για τις ευλογίες. Έπειτα, λέγει, να εξομολογούμεθα τις αμαρτίες μας, τις αδυναμίες μας ενώπιον του Θεού. Και τρίτον να θέτουμε ενώπιον του Θεού τα αιτήματά μας. Να ζητάμε αυτό που έχουμε να ζητήσουμε, όπως θα ζητούσε το παιδί από τον πατέρα του.
Εμείς αντίθετα συνήθως αυτό που κάνουμε είναι μια συνεχής ζητιανιά. Ζητάμε, ζητάμε, ζητάμε, από την αρχή ως το τέλος ζητάμε. Ξεχνάμε την ευχαριστία, ξεχνάμε την εξομολόγηση ενώπιον του Θεού. Έτσι μπερδεμένη είναι και η προσευχή μας. Δεν το λέγω εγώ. Το αναφέρει ο Άγιος αυτός που λέγει ότι ο Άγγελος – και οι Άγγελοι δεν λένε ψέματα – έτσι δίδαξε, να ευχαριστούμε πρώτα τον Θεό, όταν στεκόμαστε σε προσευχή, σε κοινή προσευχή.
Μπήκες στην Λειτουργία, μπήκες στον Εσπερινό, μπήκες οπουδήποτε, πες «δόξα Σοι, Θεέ μου! Σ’ ευχαριστώ, Θεέ μου, που με αξίωσες να έρθω στην Εκκλησία, να παρουσιαστώ ενώπιόν σου. Σ’ ευχαριστώ γι’ αυτό!». Το ίδιο φυσικά και το βράδυ, αν θέλουμε να προχωρήσουμε, να κάνουμε προσευχή. Επίσης την Κυριακή, όταν θα πάμε και θα μπούμε στην Εκκλησία, να σταθούμε με ευχαριστία μπροστά στον Θεό και με την καρδιά μας να θελήσουμε να Τον ευχαριστήσουμε. Όχι με την σκέψη μας, αλλά με όλη μας την καρδιά.
Και όταν λέμε καρδιά, εννοούμε καρδιακή προσευχή. Μερικοί ξενίζονται και ρωτάνε «τι είναι καρδιακή προσευχή;»… Να, πας κάπου και σκέφτεσαι πώς θα μιλήσεις σ’ έναν άνθρωπο· και τα λες με την σκέψη σου, με το λογικό σου. Σκέφτεσαι εκεί και τα λες, τα θυμάσαι, τα έμαθες ποίημα, τα έβαλες μέσα σου και θέλεις να τα πεις με την σειρά τώρα. Προσέχεις να μη χάσεις και την σειρά. Αλλά, αν πας σε κάποιον και του πεις αυθόρμητα «σε παρακαλώ, έχω πολλή ανάγκη, βοήθησέ με, σε παρακαλώ!», τότε το λες με την καρδιά σου αυτό το πράγμα, μιλάς με την καρδιά σου, πονάς, με πόνο το λες.
Ναι, πολλές φορές απευθυνόμαστε στον Θεό με την σκέψη μας, με το μυαλό μας. Τα βάλαμε στην σειρά εκεί και ζητάμε. Ναι, αλλά όταν θα μιλήσει η καρδιά, τότε θα τα πούμε έτσι περίπου, όπως σας τα είπα, όπως μιλάμε σε κάποιον με πόνο και με πολλή θέρμη, με πολλή ζέση τον παρακαλούμε και του λέμε «βοήθησέ μας». Γιατί προσευχή είναι και αίτηση. Συναντιόμαστε με τον Θεό, πλησιάζουμε τον Θεό, για να Τον ευχαριστήσουμε, να Του πούμε τα αμαρτήματά μας και να Του ζητήσουμε αυτά που θέλουμε να Του ζητήσουμε, να Του αναφέρουμε τα προβλήματά μας, τις δυσκολίες μας, τον αγώνα μας, τα πάντα. Ναι, όλα τα θέλει ο Θεός. Ο ίδιος είπε να ζητάμε.
«Ζητάτε», λέει, «ζητάτε συνεχώς». Και πού να ζητάμε; Στην προσευχή. Όταν λέει να ζητάτε, εννοεί να προσεύχεσθε συνεχώς και να μου ζητάτε. Δεν κουράζεται ο Θεός να ακούει τα προβλήματά μας, χαίρεται, θέλει να ακούει τα προβλήματά μας. Αλλά οπωσδήποτε περισσότερο ευχαριστείται, όταν το παιδί ξεκινάει από ευχαριστία. Με ευγνωμοσύνη Τον ευχαριστεί και συνεχίζει έπειτα με τα αιτήματα.
Και κάτι άλλο να αναφέρουμε. Εάν μέχρι που να μπεις μέσα στην Εκκλησία έχεις διάφορους λογισμούς, σκέπτεσαι τις δουλειές σου, σκέπτεσαι τα προβλήματά σου, σκέπτεσαι τι σου είπε ο άλλος, η άλλη, τι σου συνέβη όλη την ημέρα ή εάν, μέχρι προ ολίγου, πριν μπεις στην Εκκλησία, συζητούσες διάφορα περί ανέμων και υδάτων, δεν μπορείς να προσευχηθείς. Αν πας το βράδυ να κάνεις το Απόδειπνό σου, να προσευχηθείς και αν μέχρι προ ολίγου έβλεπες τηλεόραση (δεν καταφέρομαι κατά της τηλεοράσεως· μπορεί να είναι και καλό το έργο που βλέπεις) ή έκανες συζητήσεις άσχετες, όχι πνευματικές, και έπειτα διακόπτεις και πας να προσευχηθείς, δεν μπορείς να προσευχηθείς. Θα σου έρχονται οι παραστάσεις, αυτά που προηγουμένως είδες στην τηλεόραση, οι συζητήσεις που έκανες. Αυτά θα σου έρχονται στο μυαλό. Δεν μπορείς να προσευχηθείς.
Θέλεις να προσευχηθείς; Πρέπει να υπάρξει κάποιο προοίμιο. Εντάξει· βέβαια άνθρωποι είμαστε και θα συζητήσουμε και τα προβλήματά μας θα πούμε και θα γελάσουμε και οτιδήποτε άλλο θα πούμε. Σταμάτησες. Θέλεις να προσευχηθείς. Μη πας αμέσως στην προσευχή. Κάθισε ένα τέταρτο τουλάχιστον. Διάβασε ένα πνευματικό βιβλίο. Συγκεντρώσου στον εαυτό σου, μείνε εσύ και ο Θεός σου. Να φύγουν όλα από δίπλα σου, να εξαφανιστούν όλα, να πεθάνουν όλα, και γυναίκα και παιδιά και γνωστοί και προβλήματα. Δύο να υπάρχουν. Ναι, εσύ και ο Θεός. Αφού ηρέμησες έτσι, κάθισες έτσι λίγη ώρα, αφού τα ξέχασες όλα, αφού προσπάθησες να τα ξεχάσεις – και αν δυσκολεύεσαι να τα ξεχάσεις, διάβασε ένα πνευματικό βιβλίο, να μείνουν τα τελευταία μέσα στην σκέψη σου, τα πνευματικά να μείνουν – έπειτα πήγαινε να προσευχηθείς. Να δεις… θα την ευχαριστηθείς την προσευχή!
Πρόσεξε πώς θα περάσεις την ημέρα σου! Και αλήθεια έχει μεγάλη σημασία το πώς περνάμε την ημέρα μας. Αν είμαστε απρόσεκτοι καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας και θέλουμε το βράδυ να προσευχηθούμε, πάρα πολύ θα δυσκολευτούμε. Γιατί η προσευχή δεν είναι κάτι που έρχεται κατά παραγγελία. Άντε τώρα θα προσευχηθώ και εντάξει προσεύχομαι. Όχι, όχι. Βέβαια είναι δύναμη καταπληκτική, όπως είπαμε, η προσευχή. Η σωστή προσευχή, η καθαρά προσευχή εξαρτάται από την όλη μας ζωή. Πρέπει να προσέξουμε ολόκληρη την ζωή μας, για να μπορέσουμε να προσευχηθούμε σωστά.
Από το βιβλίο: ΟΜΙΛΙΕΣ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Α’, Ιερόν Ησυχαστήριον “Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος”, Μεταμόρφωσις Χαλκιδικής 2020, σελ. 74.
