Με τους λόγους του αυτούς ο Παύλος μας υπενθυμίζει ότι δύο είναι οι παράγοντες της σωτηρίας μας: η χάρις του Θεού και η δική μας ανταπόκριση.
Τι είναι η χάρις του Θεού; Είναι όλη η ενέργεια και η προσφορά του για την σωτηρία μας· το πάνσοφο σχέδιό του για την λύτρωσή μας, το οποίο προ αιώνων συνέλαβε και έθεσε σε εφαρμογή ο Θεός. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει: την προετοιμασία της ανθρωπότητος για την υποδοχή του λυτρωτή· την ενανθρώπηση του Υιού του Θεού και την σταυρική θυσία του, από την οποία απορρέει η άφεση των αμαρτιών μας, η απαλλαγή μας από την καταδυναστεία του διαβόλου, η υιοθεσία και η θέωσή μας· την ίδρυση της Εκκλησίας, μέσα στην οποία παρέχονται δια των μυστηρίων τα δώρα αυτά στους πιστούς.
Λέγεται δε η ενέργεια του Θεού για την σωτηρία μας χάρις, δηλαδή δωρεά, διότι δωρεάν προσφέρεται σε μας. Δεν την αξίζουμε· δεν μας παρέχεται ως υποχρεωτική ανταμοιβή δικών μας κατορθωμάτων· δεν είναι δυνατόν να την εξαγοράσουμε, οσοδήποτε κι αν εργασθούμε, οσαδήποτε καλά έργα κι αν πράξουμε, διότι «ως ράκος αποκαθημένης πάσα η δικαιοσύνη ημών» (Ησ. 64:6). Γι’ αυτό «δικαιούμεθα δωρεάν τη αυτού χάριτι» (Ρωμ. 3:24). Από αγάπη και μόνο μας σώζει ο Θεός.
Σε όλους ανεξαιρέτως προσφέρεται η χάρις του Θεού. Ο Θεός «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι» (Α’ Τιμ. 2:4). Δεν σώζονται όμως όλοι. Γιατί; Διότι είναι αναγκαία και η ανταπόκριση και η συγκατάθεση του ανθρώπου. Ο γιατρός θέλει να θεραπεύσει τον ασθενή· πρέπει όμως να το θελήσει και ο ασθενής. Ο Θεός βέβαια έχει την δύναμη να σώσει τον άνθρωπο και παρά την θέλησή του· δεν το κάνει όμως, διότι έπλασε τον άνθρωπο ελεύθερο και σέβεται την ελευθερία που του χάρισε.
Είναι λοιπόν ανάγκη να ανταποκριθεί ο άνθρωπος στην κλήση του Θεού, να παραδώσει ελεύθερα και εθελούσια τον εαυτό του στην χάρη του Θεού. Ο Θεός κτυπά την θύρα της ψυχής μας, αλλά δεν την παραβιάζει· σε μας απόκειται να ανοίξουμε, για να εισέλθει στην ψυχή μας η χάρις του Θεού, να την αναπλάσει, να την ανακαινίσει, να την αγιάσει. Εάν αρνηθούμε, η χάρις του Θεού αποβαίνει «εις κενόν», ματαιώνεται ως προς εμάς, διότι δεν βρίσκει κατάλληλες συνθήκες για να ενεργοποιηθεί.
Και αυτά μεν ισχύουν γενικά για όλους τους ανθρώπους. Ο Παύλος όμως απευθύνεται προς ανθρώπους που δέχθηκαν την χάρη του Θεού· βαπτίσθηκαν, χρίσθηκαν, μετέχουν στα άγια μυστήρια. Αυτούς παρακαλεί «μη εις κενόν την χάριν του Θεού δέξασθαι».
Είναι δυνατόν λοιπόν και για τους ήδη πιστούς να αποβεί «εις κενόν» η χάρις του Θεού. Πότε; Όταν ο Χριστιανός αφήσει να καταλάβει την ψυχή του η αμέλεια και η ραθυμία· όταν η πίστη του είναι αναιμική και η ηθική ζωή του χαλαρή και απρόσεκτη· όταν τυπικά μετέχει στη ζωή της Εκκλησίας και δεν αγωνίζεται για την πιστή συμμόρφωσή του προς το θέλημα του Θεού, για την τήρηση των εντολών του, για την κατόρθωση της αρετής· πολύ δε περισσότερο, όταν ενσυνείδητα, με την θέλησή του, αποκόπτει κάθε σύνδεσμό του με τον Θεό και την Εκκλησία, απορρίπτει την πίστη, παραδίνεται στη ζωή της αμαρτίας και της διαφθοράς· όταν με θρασύτητα και αναίδεια λέει στον Θεό: «απόστα απ’ εμού, οδούς σου ειδέναι ου βούλομαι» (Ιώβ 21:14).
Τότε η χάρις του Θεού δεν χάνει μεν την αξία και την δύναμή της, αποβαίνει όμως «εις κενόν», ματαιώνεται η ενέργειά της ως προς τον συγκεκριμένο άνθρωπο.
Η χάρις του Θεού έχει προσφερθεί και σε μας άφθονα. Είμαστε δε ιδιαίτερα ευνοημένοι· διότι όχι μόνο μας δέχθηκε ο Θεός ως μέλη της Εκκλησίας του, αλλά και άπειρες ευκαιρίες μας παρέχει για να γνωρίσουμε πλήρως το θέλημά του, και βοήθεια και ενίσχυση πλούσια για την εφαρμογή του.
Ας μην αμελούμε λοιπόν και ας μη περιφρονούμε την χάρη του Θεού, αλλά ας την αξιοποιούμε, προσφέροντας ολόψυχα την θέλησή μας, την ενεργητικότητά μας, ανοίγοντας ευχαρίστως σ’ αυτόν την θύρα της ψυχής μας. Τότε η χάρις του Θεού δεν θα αποβεί «εις κενόν» για μας, αλλά πλούσια θα είναι η καρποφορία της και το τέλος της σωτηρία και ζωή αιώνια.
Από το βιβλίο: Πρωτοπρεσβ. Κωνσταντίνου Παπαγιάννη (†), ΟΜΙΛΙΕΣ ΣΤΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΥΡΙΑΚΩΝ. Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2024, σελ. 175.
