«Άνθρωπός τις ην πλούσιος»
Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, αγαπητοί εν Κυρίω αδελφοί, μας παραθέτει μία θαυμάσια παραβολή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού (Λουκ. 16:19-31). Και σ’ αυτή την παραβολή προβάλλουν τρία μεγάλα θέματα, που αφορούν στην επί γης ζωή του ανθρώπου: Ο πλούτος και η χρήση του, η πτωχεία και η αντιμετώπισή της, και το χρέος της ελεημοσύνης.
Και η διαχείριση των τρόπων τούτων ζωής, σύμφωνα και με την κατάληξη της παραβολής, καθορίζει τη μετά θάνατον, την αιώνια ζωή του ανθρώπου, δηλαδή τη σωτηρία του, ή, αλίμονο, την αιώνια απώλειά του.
Η τροφή και το ένδυμα αποτελούν αναμφίβολα δύο από τις βασικώτερες ανάγκες του ανθρώπου. Η τροφή για την αύξηση και συντήρηση του σώματος, και το ένδυμα για την κάλυψη της γυμνότητάς του και την προφύλαξή του από τις ποικίλες καιρικές συνθήκες. Για την εξασφάλιση των αναγκών αυτών εύλογα οι άνθρωποι αγωνιζόμαστε στον καθημερινό της ζωής αγώνα. Σ’ αυτό τον αγώνα όμως υποκρύβεται πάντοτε ένας κίνδυνος: η κάλυψη των δύο αυτών φυσικών αναγκών να μεταβληθεί σε πάθος, σε αυτοσκοπό. Η ανάγκη δηλαδή της ενδυμασίας να καταλήξει σε πάθος πολυτελούς ένδυσης που προκαλεί, σε χλιδή που διαφθείρει, σε ματαιοδοξία βδελυκτή στα μάτια του Θεού. Και η ανάγκη λήψης τροφής, να μεταβληθεί σε κοιλιοδουλία και κολακεία της σάρκας, με όλα τα φοβερά παρεπόμενα βλαβερά για το σώμα και την ψυχή πάθη.
Τον κίνδυνο τούτο μας επισημαίνει έντονα και τόσο παραστατικά ο Κύριος στην παραβολή του άφρονος πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου, που μόλις ακούσαμε.
Ας εξετάσουμε, με τη βοήθεια του Θεού, το πρώτο θέμα, αυτό του πλούτου και της χρήσης του.
«Άνθρωπός τις ην πλούσιος», λέγει, αρχίζοντας την παραβολή ο Κύριος. Αντίθετα με ό,τι κάνει για τον πτωχό Λάζαρο, απαξιώνει να αναφέρει καν το όνομα του πλουσίου, ενώ μας περιγράφει με ζωηρά χρώματα τη ματαιόδοξη και φιλήδονη επί γης ζωή του. Απαγγέλλει το φοβερό κατηγορητήριό του και τον παρουσιάζει βαριά τιμωρούμενο στη μεταθανάτια ζωή. Γιατί όμως; Επειδή ήταν πλούσιος; Και, μήπως ο πλούτος και τα υλικά αγαθά είναι πράγματα καθεαυτά απαράδεκτα και κατακριτέα από τον Θεό;
Ασφαλώς όχι, αδελφοί! Το πρόβλημα, από πνευματικής πλευράς, δεν έγκειται στην ύπαρξη του νόμιμα αποκτηθέντος πλούτου, αλλά στη διαχείρισή του. Όπως και ένα μαχαίρι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κόψει κάποιος ψωμί ή να ενεργήσει κάτι άλλο καλό και, αντίθετα, να μαχαιρώσει και φονεύσει με αυτό έναν άνθρωπο. Ο Κύριος δίνει σε μερικούς πολύ πλούτο, σε άλλους λιγότερο, και αναμένει από τον καθένα πώς θα τον διαχειρισθεί: για τη δόξα του Θεού, το καλό των άλλων και τη σωτηρία της ψυχής του, ή για το νομιζόμενο καλό του εαυτούλη του, για να τον σπαταλήσει σε ηδονές και φαγοπότια, σαν τον πλούσιο της σημερινής παραβολής;
Γιατί, πρέπει εδώ να τονίσουμε, πως εμείς οι άνθρωποι είμαστε – πρέπει να είμαστε – οι καλοί οικονόμοι, δηλαδή διαχειριστές των χαρισμάτων του Θεού, είτε υλικών, είτε πνευματικών, και ουδέποτε να τα οικειοποιούμαστε, ούτε να τα απολυτοποιούμε, ούτε και να δένεται σ’ αυτά η καρδία μας. «Τι έχεις, όπερ ουκ έλαβες;», άνθρωπε, επισημαίνει θεόπνευστα και ο θεηγόρος Παύλος· «ει δε και έλαβες, τι καυχάσαι ως μη λαβών»; (Α’ Κορ. 4:7). Και αλλού θα ειπεί ο Κύριος: «όπου γάρ εστιν ο θησαυρός υμών, εκεί έσται και η καρδία υμών» (Ματθ. 6:21).
Ο πλούσιος πρέπει να προσέξει πολλαπλά τη ζωή του, για να μην καταλήξει δέσμιος του πλούτου, όπως έπαθε και ο σημερινός πλούσιος. Διέγραψε τον Θεό και τους άλλους από τη ζωή του και ζούσε μόνο για τον εαυτό του: Ντυνόταν με πορφύρα και βύσσο – τα πιο ακριβά δηλαδή και βαρύτιμα ενδύματα της εποχής – και ευφραινόταν «καθ’ ημέραν λαμπρώς». Όχι κάθε τόσο, τέλος πάντων, μα κάθε ημέρα! Οι φυσιολογικές ανάγκες της τροφής και του ενδύματος είχαν τελείως διαστραφεί και είχαν κυριέψει την καρδιά του σε τέτοιο βαθμό, που δεν αισθανόταν την ελεεινή και άθλια κατάσταση του πτωχού Λαζάρου.
Ας ιδούμε και το άλλο θέμα της παραβολής μας: Της πτωχείας και της αντιμετώπισής της. Ο Κύριος μας δίνει ανάγλυφα αποτυπωμένη και του Λαζάρου την εικόνα: Ρακένδυτος, άρρωστος, πληγιασμένος και παραπεταμένος στην εξώπορτα του μεγάρου του πλουσίου. Και προσπαθούσε να χορτάσει από τα ψίχουλα των λουκουλλείων γευμάτων του ασπλάχνου πλουσίου, που του πετούσαν πού και πού, σαν να ήταν άψυχο ζώο, οι υπηρέτες του σπιτιού.
Και όμως! Ο φαινομενικά αξιοθρήνητος Λάζαρος ήταν πάμπλουτος σε αρετές: Έδειχνε απέραντη υπομονή· δεχόταν, σαν από το χέρι του Θεού, και την πτωχεία και την πείνα και την αρρώστεια, και δεν γόγγυζε. Και, τελικά, αυτός αποδείχθηκε ο αληθινά πλούσιος. Για την υπομονή στις δοκιμασίες της πρόσκαιρης τούτης ζωής κληρονόμησε πλούτο άφθαρτο και ζωή αιώνιο.
Αντίθετα ο πλούσιος, που απόλαυσε αμαρτωλά και με αχαριστία στον Θεό τα αγαθά του βίου τούτου, τώρα φλογίζεται αιώνια στα βάσανα της κόλασης, και επιθυμεί μία σταγόνα νερού από τα χέρια του Λαζάρου, να σβήσει τη φοβερή του δίψα. Διψάει, δηλαδή, όπως ερμηνεύουν οι άγιοι Πατέρες, τη Χάρη του Θεού· γιατί κόλαση είναι ο φοβερός χωρισμός της ψυχής και του σώματος του αμαρτωλού από τη δροσοβόλο Χάρη του Θεού, την κοινωνία την αιώνια μαζί Του!
Ας αφήσουμε όμως τον πλούσιο και τον πτωχό Λάζαρο της παραβολής, κι ας έλθουμε στην εποχή μας. Πολύ φοβούμαι πως, όχι μόνο οι πλούσιοι, αλλά, λίγο πολύ, όλοι μας πάσχουμε από τη διπλή αρρώστεια του πλουσίου της παραβολής: την επιδεικτική πολυτέλεια και την ακόρεστη κοιλιοδουλία.
Κατάντησε η κοινωνία μας μία κοινωνία πολυτέλειας, σπατάλης, επίδειξης. Ο άνθρωπος σήμερα ντύνεται ή, αναλόγως, γδύνεται!, όχι γιατί το επιβάλλει έτσι η ανάγκη, αλλά η θεοποιημένη μόδα. Γιατί έτσι αποφασίζουν σκοτεινά και πανίσχυρα οικονομικά ξένα κέντρα και συμφέροντα. Χρόνος και χρήμα ξοδεύονται άφθονα στους νεοειδωλολατρικούς ναούς της εποχής, τα λεγόμενα «ινστιτούτα καλλονής», «αισθητικής», και ό,τι παρόμοιο.
Μα και στη λατρεία της κοιλιάς δεν υστερούμε: Χρήμα και χρόνος άφθονα ξοδεύονται και πάλιν, για να φάμε και να πιούμε ό,τι σπάνιο, ό,τι πολυτελές. Περιουσίες ολόκληρες ξοδεύονται συχνά για την κοιλιά και τις άλλες αισχρές ηδονές, που αναπότρεπτα συνδέονται με τα φαγοπότια. Βάκχος και Αφροδίτη λατρεύονταν και λατρεύονται πάντα – αλίμονο! – μαζί. Κι ολ’ αυτά, πότε; Όταν στον κόσμο όλο, στην Αφρική, την Ασία, και συχνότατα όχι πολύ μακρυά μας, δίπλα μας, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά από την πείνα. Όταν εκατομμύρια παιδιά υποσιτίζονται και πεινούν και ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες. Όλοι αυτοί είναι οι σύγχρονοι Λάζαροι. Και στέκονται κοντά μας, ανάμεσά μας. Φθάνει να έχουμε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής να τους ιδούμε!
Μήπως δεν είναι για τούτο, που ο Θεός επέτρεψε να έλθει η οικονομική τούτη σύγχρονη κρίση; Ναι, ήλθε ως παιδαγωγική τιμωρία της πνευματικής μας κρίσης, της απομάκρυνσής μας από τον Θεό, από το άγιο θέλημά Του.
Γι’ αυτό, αδελφοί μου, ας διώξουμε μακρυά μας την πολυτέλεια, την κοιλιοδουλία. Να αγωνισθούμε να ζήσουμε με μετάνοια, να εκζητήσουμε τον Θεό πρώτα απ’ όλα. Ασφαλώς, και θα φάμε και θα πιούμε και θα ντυθούμε, αλλά με μέτρο, απλά και λιτά, όσο γίνεται. «Έχοντες τροφάς και σκεπάσματα, τούτοις αρκεσθησόμεθα», μας παραγγέλλει ο απόστολος Παύλος. Και, ταυτόχρονα, για να καταλήξουμε στο τρίτο μας θέμα, να ανοίξουμε τα σπλάχνα μας προς βοήθεια του πλησίον μας, του κάθε εμπερίστατου και πονεμένου αδελφού μας, όπως και όσο μπορεί ο καθένας· «έκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία, μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης· ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός» (Β’ Κορ. 9:7). Όπως έζησαν όλοι οι άγιοι. Όπως έζησαν και οι άγιοι Γαλακτίων και Επιστήμη, των οποίων σήμερα τελούμε τη μνήμη, που σκόρπισαν αφθονοπάροχα στους πτωχούς την περιουσία τους, υπέμειναν ποικίλα βασανιστήρια για την αγάπη του Χριστού και αξιώθηκαν αιώνιας δόξας στους ουρανούς.
Αν έτσι ζούμε, με αγάπη αληθινή προς τον Θεό και τον πλησίον μας, με μετάνοια, με ελεημοσύνη και ελεήμονα καρδία, θα έλθει αναμφίβολα και σ’ εμάς το έλεος του Θεού. Γιατί είναι «ελεήμων και μετανοεί επί κακίαις ανθρώπων». Και θα ευλογήσει και την παρούσα μας πρόσκαιρη ζωή, και θα μας αξιώσει εν ημέρα Κρίσεως της ιλαρής και γλυκείας του εκείνης φωνής: «Εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε· εισέλθετε εις την χαράν του Κυρίου υμών». Αμήν! Γένοιτο, Κύριε Ιησού!
Αρχιμανδρίτης Φώτιος Ιωακείμ
Από την ιστοσελίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου
