Βυζαντινή μουσική -

Αλφαβητικό βασικό γλωσσάριο Βυζαντινής μουσικής

 

Αίνοι: τροπάρια που ψάλλονται προς το τέλος της ακολουθίας του Όρθρου, ενώ πριν από αυτά ψάλλεται πάντα το «Πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον…» και το «Αινείτε αυτόν πάντες οι άγγελοι αυτού…»

 

Απολυτίκια: Τα κυρίως τροπάρια μιας εορτής, που συμπυκνώνουν βασικά της στοιχεία σε λίγες γραμμές. Τα απολυτίκια των μεγάλων εορτών (κυρίως είναι οι δεσποτικές εορτές όπως Πάσχα, Χριστούγεννα κ.ά.) ανήκουν στο παλαιότερο στρώμα της βυζαντινής υμνογραφίας.[1]. Το απολυτίκιο ακούγεται επανειλημμένα στις διάφορες ακολουθίες του εορτασμού (στο τέλος του Εσπερινού, στην αρχή του Όρθρου και στο α΄ μέρος της Θείας Λειτουργίας). Στο ψάλσιμο συμμετέχει συχνά ολόκληρο το εκκλησίασμα.

 

Ανοιξαντάρια:οι τελευταίοι στίχοι του Προοιμιακού (103ου) ψαλμού, που ψάλλονται μελοποιημένοι σε πανηγυρικούς Εσπερινούς ή μεγάλες αγρυπνίες.

 

Αντίφωνα: τροπάρια που ψάλλονται εναλλάξ από τους δύο χορούς κατά τη διάρκεια του Όρθρου της Κυριακής, της θ. Λειτουργίας («Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου…» «Σώσον ημάς Υιέ Θεού…»), την Μ.Πέμπτη στα 12 Ευαγγέλια κ.α.

 

Απόστιχα: τροπάρια που ψάλλονται στον Εσπερινό μετά την είσοδο και στον Όρθρο τις καθημερινές πριν την απόλυση.

 

Απήχημα: σύντομη μελωδική γραμμή που ψάλλεται πριν από ένα τροπάριο και μας εισάγει στον ήχο του.

 

Δοξολογία: ύμνος πολλών στίχων προς τον Θεό που αρχίζει με το «Δόξα σοι τω δείξαντι το φως…» και καταλήγει με το «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος ελέησον ημάς…». Ψάλλεται μετά το δοξαστικό των Αίνων στο τέλος του Όρθρου.

 

Δοξαστικά: μέλη αφιερωμένα στην Εορτή ή στον Άγιο/Αγία της ημέρας, τα οποία ψάλλονται στον Εσπερινό και στον Όρθρο και ξεκινούν με το «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι».

 

Εξαποστειλάρια: Τα εξαποστειλάρια είναι σύντομα τροπάρια που ψέλνοται προς το τέλος του Όρθρου, μετά την ενάτη Ωδή του Κανόνα και πριν από τους Αίνους. Ονομάστηκαν έτσι, λόγω της συχνής χρήσης της λέξης ἐξαπόστειλον στα αντίστοιχα τροπάρια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (π.χ. «ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου»: βλ. και Ψαλμό 42, 3). Περίφημα είναι τα 11 αναστάσιμα εξαποστειλάρια του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου.

 

Ευλογητάρια:σύνολο τροπαρίων στα οποία προηγείται ο στίχος «Ευλογητός ει Κύριε, δίδαξόν με τα δικαιώματά σου». Ψάλλονται τις Κυριακές, το Σάββατο του Λαζάρου και το Μ.Σάββατο.

 

Ήχοι: τρόποι κατά τους οποίους κινείται ένα μέλος έχοντας ορισμένα διακριτικά γνωρίσματα. Υπάρχουν 8 ήχοι, οι Α’, Β’, Γ’,Δ’, πλάγιος του Α’, πλ. Β’, βαρύς και πλ.Δ’.

 

Καθίσματα : Τα καθίσματα είναι είδος υμνογραφίας που αποτελείται από σύντομα τροπάρια που ψέλνονται στην αρχή του Όρθρου, ανάμεσα στα αναγινωσκόμενα καθίσματα του Ψαλτηρίου (τα καθίσματα του Ψαλτηρίου είναι οι 20 ενότητες Ψαλμών στις οποείες διαιρείται αυτό το βιβλίο για την οργάνωση της λειτουργικής του χρήσης). Κατά την ανάγνωση των καθισμάτων του Ψαλτηρίου, η οποία γίνεται κυρίως στα μοναστήρια, και κατά το ψάλσιμο των υμνογραφικών καθισμάτων, ο λαός μπορεί να καθίσει.

 

Τροπάρια: ύμνοι που ψάλλονται κατά κάποιο συγκεκριμμένο τρόπο (ήχο).

 

Παραλλαγή: η μουσική ανάγνωση των φθόγγων ενός κειμένου με τις συλλαβές πα, βου, γα, δη, κε, ζω, νη (το αντίστοιχο σολφέζ της ευρωπαϊκής μουσικής).

 

 

 

 

 [1] Πρβλ. Αλυγιζάκης, Θέματα, 85-86.

Ορθόδοξη πίστη και ζωή στο email σας. Λάβετε πρώτοι όλες τις τελευταίες αναρτήσεις της Κοινωνίας Ορθοδοξίας:
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter! Θα λάβετε email επιβεβαίωσης σε λίγα λεπτά. Παρακαλούμε, ακολουθήστε τον σύνδεσμο μέσα του για να επιβεβαιώσετε την εγγραφή. Εάν το email δεν εμφανιστεί στο γραμματοκιβώτιό σας, παρακαλούμε ελέγξτε τον φάκελο του spam.
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter!
Λυπούμαστε, υπήρξε ένα σφάλμα. Παρακαλούμε, ελέγξτε το email σας.