Μαρτυρία και διδαχή

Η υγιής αντιμετώπιση του πλούτου – Κυριακή Γ’ Ματθαίου

Στη σημερινή περικοπή (Ματθ. 6.22-33), που αποτελεί μέρος της Επί του Όρους ομιλίας, ο Χριστός αποφαίνεται ότι δεν δυνάμεθα «Θεώ δουλεύειν και μαμωνά». Δεν μπορούμε να «δουλεύουμε», δηλαδή να λατρεύουμε συγχρόνως τον Θεό και το χρήμα. Δεν είναι απλώς όντα ανόμοια αλλά άκρως αντίθετα και ασύμβατα: είναι αλληλοαναιρετικά. Για να προσκολληθείς στο ένα από τα δυο, πρέπει να καταφρονήσεις, και μάλιστα να «μισήσεις», το άλλο.

Παίρνοντας αφορμή από τον λόγο του Κυρίου, ας εξετάσουμε ειδικότερα, ποια είναι η υγιής θέση απέναντι στον πλούτο;

Ούτε κατά διάνοια δεν στέκεται ο άδικος πλουτισμός, επειδή «καλύτερο είναι στον δίκαιο το λίγο, περισσότερο από τον πολύ πλούτο των αμαρτωλών» αποφθέγγονται παραινετικά οι Ψαλμοί (36.16). Το ίδιο ακριβώς τονίζει και μια Παροιμία: «Καλύτερη είναι λίγη λήψη με δικαιοσύνη, παρά πολλά γεννήματα με αδικία» (15.29α). Το ίδιο δίδαξε και ο αρχάγγελος Ραφαήλ τον δίκαιο Τωβίτ και τον γιό του Τωβία: «Είναι καλό το λίγο με δικαιοσύνη, παρά το πολύ με αδικία» (Τωβ. 12.8). Πόσο αποδοκιμάζεται ο παράνομος θησαυρισμός στην Παλαιά Διαθήκη!

Μια επιπλέον Παροιμία από τη Βίβλο με αδρό ανθρώπινο στοιχείο. Και έχει την ψυχραιμία ν’ αποποιείται τον άδικο πλούτο, αλλά και ζητάει από τον Κύριο μιά στοιχειώδη κάλυψη αναγκών· δεν θέλει να πέσει στους αντίθετους πειρασμούς. Δέεται: «Πλούτο και πενία μη μου δώσεις, ρύθμισέ μου δε τα αναγκαία και τα αυτάρκη, για να μη γίνω ψευδής [ανειλικρινής προς τους ανθρώπους ή σφάλλω] όταν πλησθώ [και χορτάσω], και πω “Ποιος με βλέπει;”· ή [από την άλλη] όταν γίνω φτωχός κλέψω, και ορκισθώ [ψευδώς] στο όνομα του Θεού» (24.22ε – Μασ. 30.8-9).

Στην Καινή Διαθήκη τα πράγματα, βέβαια, είναι ακόμη πιο πνευματικά. Εδώ έχουμε πλήρες το φως· έχουμε συνεπώς θραύση των γηίνων δεσμών. Τι μας έμαθε ο Μεσσίας να αιτούμε από τον Πανάγαθο Πατέρα; «Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον» (Ματθ. 6.11)· «τον άρτον», όχι τρυφές, ευωχίες και λουκούλλεια συμπόσια – «σήμερον», όχι αγχώδεις μέριμνες για μήνες, χρόνια, δεκαετίες, για αιώνια (!) όπως αυταπατάται ο χρηματολάτρης.

«Έστι δε πορισμός μέγας η ευσέβεια μετά αυταρκείας. ουδέν γαρ εισηνέγκαμεν εις τον κόσμον, δήλον ότι ουδέ εξενεγκείν τι δυνάμεθα· έχοντες δε διατροφάς και σκεπάσματα [ρούχα, κλινοσκεπάσματα, στέγη], τούτοις αρκεσθησόμεθα». Έτσι νουθετεί ο μέγας απόστολος Παύλος τον μαθητή του απόστολο Τιμόθεο (Α’ Τιμ. 6.6-8), σαν να επεξηγεί, θα λέγαμε, τον στίχο της Κυριακής προσευχής που παραθέσαμε αμέσως πριν. Πρώτος μάλιστα εφάρμοζε ο ίδιος αυτά που συνιστούσε στους πιστούς: «Εγώ… έμαθον εν οις ειμί αυτάρκης είναι. οίδα και ταπεινούσθαι, οίδα και περισσεύειν· εν παντί και εν πάσι μεμύημαι και χορτάζεσθαι και πεινάν… πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντί με Χριστώ» (Φιλ. 4.11-13).

Επομένως «αφιλάργυρος ο τρόπος, αρκούμενοι τοις παρούσιν· αυτός γαρ [ο Θεός] είρηκεν [πρβλ. Γεν. 28.15]· ου μη σε ανώ ουδ’ ου μη σε εγκαταλίπω» (Εβρ. 13.5).

Η άπιστη ή ολιγόπιστη νοοτροπία συνήθως βλέπει ανάγκες, που τις θεωρεί πιεστικές και αδήριτες, τις οποίες πρέπει ο άνθρωπος να ικανοποιήσει. Πολύ χειρότερα, όταν πρόκειται ωμά και απροκάλυπτα για «ανάγκες» χαμηλών ενστίκτων. Ο Ντοστογιέφσκυ στιγμάτιζε την κοσμική αντίληψη που είχαν αρχίσει να διαδίδουν στον καιρό του και που ωθούσε στον άφοβο κορεσμό των επιθυμιών και μετά στην εκζήτηση και άλλων. «Και τι βγαίνει από αυτό το δικαίωμα ν’ αυξήσουμε τις ανάγκες μας; Οι πλούσιοι καταλήγουν στη μοναξιά και στην πνευματική αυτοκτονία· και οι φτωχοί στη ζήλεια και στο έγκλημα» (Αδελφοί Καραμαζώφ, Βιβλίο Έκτο 3,5).

Αν έτσι αντιμετωπίζονταν παλιά οι ανάγκες, πραγματικές ή υποθετικές, τι να πούμε για τώρα, την εποχή του καταναλωτισμού; Συχνά ακούγονται παράπονα πως «δεν βγαίνουν πέρα», και ας μην εργάζεται μόνο ένας από το σπίτι, και ας είναι ολιγομελείς οι οικογένειες – όροι αντίθετοι της ζωής πριν από μερικές δεκάδες χρόνια.

Ο καταναλωτισμός είναι ρουφήχτρα, δίνη που παρασύρει και καταπίνει και τους μετρημένους και ψυχραίμους ανθρώπους, αν δεν προσέξουν. Όταν μπεις για τα καλά στον χώρο του χρήματος, θα μπεις και στον χορό του χρήματος. Μπήκες στον χορό; Θα χορέψεις. Και το άκρως περιττό, το βλέπεις άκρως απαραίτητο – «Αφού το έχουν όλοι, άρα χρειάζεται και σε μένα». Με τέτοιο σκεπτικό δημιουργείται ο ανταγωνισμός του… συναγωνισμού. Μη ξεμείνουμε πίσω και θεωρηθούμε καθυστερημένοι.

Αδηφάγος ο θησαυρισμός. Ας συνοψίσουμε όσα είπαμε με ένα κομμάτι από το έργο του Μεγάλου Βασιλείου “Προς τους πλουτούντας” (6). Απευθύνεται ο ιερός Πατήρ στον πλούσιο: «Έχεις χωράφια πλέθρα τόσα και τόσα, γη φυτεμένη αλλά τόσα [πλέθρα], όρη, πεδιάδες, δάση, ποτάμια, λιβάδια. Τι λοιπόν θα γίνει μετά από όλα τούτα; Δεν σε περιμένουν τρεις πήχες γη, όλες κι όλες; Δεν θ’ αρκέσει το βάρος λίγων πλακών για να φυλάξει τη δύστυχη σάρκα; Χάριν τίνος μοχθείς; Χάριν τίνος παρανομείς; Γιατί συνάγεις με τα χέρια ακαρπία; Είθε [να συνάγεις] ακαρπία και όχι ύλη για το αιώνιο πυρ! Δεν θ’ ανανήψεις ποτέ από αυτή τη μέθη; Δεν θα γιατρέψεις τους λογισμούς; Δεν θα έρθεις στον εαυτό σου; Δεν θα φέρεις μπροστά στα μάτια το δικαστήριο του Χριστού;… Όπου και να γυρίσεις το βλέμμα, θα δεις ζωηρές τις εικόνες των κακών· από εδώ τα δάκρυα του ορφανού· από εκεί τον στεναγμό της χήρας· αλλού τους φτωχούς που χτύπησες… τους γείτονες που παρόργιζες. Όλα θα επαναστατήσουν εναντίον σου: θα σε περικυκλώσει ο οδυνηρός χορός των κακών σου πράξεων. Γιατί όπως η σκιά στο σώμα, έτσι οι αμαρτίες ακολουθούν τις ψυχές, δείχνοντας χτυπητά τις πράξεις».

Για να τελειώσουμε· ποιο το συμπέρασμα;

«Πλούτος εάν ρέει, μη προσκολλάτε την καρδιά σας» (Ψαλμ. 61.11). Και άφθονος να κυλάει μπροστά μας, μην αφίνουμε την καρδιά μας να αιχμαλωτίζεται. Μακάριοι όσοι δεν είναι κολλημένοι στη γη, αν και πατούν και περπατούν στη γη, αλλά βλέπουν άνω και θησαυρίζουν άνω. «Τα άνω φρονείτε, μη τα επί γης» (Κολ. 3.2)· «όπου γαρ εστιν ο θησαυρός υμών, εκεί και η καρδία υμών» (Λουκ. 12.34).

 

 

Ιερομόναχος Ιουστίνος

 

 

 

Η υγιής αντιμετώπιση του πλούτου – Κυριακή Γ’ Ματθαίου

Ορθόδοξη πίστη και ζωή στο email σας. Λάβετε πρώτοι όλες τις τελευταίες αναρτήσεις της Κοινωνίας Ορθοδοξίας:
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter! Θα λάβετε email επιβεβαίωσης σε λίγα λεπτά. Παρακαλούμε, ακολουθήστε τον σύνδεσμο μέσα του για να επιβεβαιώσετε την εγγραφή. Εάν το email δεν εμφανιστεί στο γραμματοκιβώτιό σας, παρακαλούμε ελέγξτε τον φάκελο του spam.
Έχετε εγγραφεί επιτυχώς στο newsletter!
Λυπούμαστε, υπήρξε ένα σφάλμα. Παρακαλούμε, ελέγξτε το email σας.